“Mga mahinungdanong reporma sa ekonomiya mapanunod sa mosunod Presidente”
Ang ubang mga ekonomikanhong reporma mapatuman lamang kun ang mosunod nga presidente sa nasud maantigong mopupo sa maong mga benepisyo nga naggikan niini.
Ang reporma paghatag og insentibo sa mga namuhonan o ang ika-(2), milanat og tulo ka tuig una napasar sa Kongreso. Klaro unta nga kining maong reporma tipik ug kabahin sa komprehensibong programa sa pagreporma sa buhis. Ang katuyoan niini mao ang paghatag og saktong rason sa mga insentibo alang sa pamuhonan ug ang tinguha paghimo kanilang may tulobagon ug matinud-anong pagduso og bag-ong insentibo. Ang fiscal tax incentives, gituyo sagad, apan dili kanunay, nga batok sa corporate income tax sa kompaniyang nagdawat og insentibo. Aspeto kini sa pagreporma sa pamuhis.
Sa paglampos niini, ang corporate income tax rate gipagamyan gikan sa 30 porsiyento ngadto sa 25 porsiyento sa sagad sa mga negosyo. Niini, ang dugang insentibo sa mga gagmay ug medium enterprises mipakunhod sa ilang buhis ngadto sa 20 porsiyento. Ang kinatibuk-ang epekto niining maong reporma mao ang pagpalambo sa corporate income taxsa nasud aron makaparang sa ubos nga tax rate sa mga nasud nga sakop sa ASEAN pinaagi sa pagpakubos sa gilay-on sa rates.
Ang ika-upat ug katapusang aspeto sa reporma may labot kini sa pagpasayon sa babag (barriers) sa pagsulod sa direktang pamuhonan sa mga langyaw (foreign direct investment) dinhi sa nasud. Gidesinyo kini aron pagpa-ubos sa pig-ot ug mapaliporon nga mga polisiya sa mga langyaw’ng mamuhonan diin kini maoy gibasol nga ang Pilipinas nangulahi sa ekonomikanhong kalambuan.
Sa miaging panagtagbo ubos ning kasamtangang liderato, ang duha ka hut-ong sa Kongreso – Ubos Balay Balaoranan ug Senado – nagkasabot sa katapusan pagpasar og tulo ka importanteng balaod nga girekomendar ni Presidente Duterte nga “urgent”.
Kini mao ang amendment sa Retail Trade Law nga bag-o lang napirmahan isip balaod. Ang amendment sa Public Service Act ug sa Foreign Investment Incentives Law nga sa dili madugay mapirmahan na sa president aron mahimong mga balaod.
Sa laktod, ang responsibilidad pag-implementar sa mga bag-ong balaod pagtugot sa foreign direct investment dinhi sa nasud anaa na sa sabakan sa mosunod nga presidente.
Ang mosunod nga presidente magsagubang gihapon og mga hagit ug pagsulay. Dili tanan bulawan, alang sa mosunod nga presidente. Bisan pa man nga ang mga reporma nga nakab-ot giisip nga mga gubat nga nadaog pinaagi sa lehislasyon, ang kahigayonan nga ang mga kaatbang sa mga probisyon sa balaod, ilabi na sa Public Service Act, posibleng moduso sa isyu sa konstitusyonalidad. Karaang duwa kini sa paglangay-langay ug paglumpag.
Ang mosunod nga presidente diay kinahanglang adunay lig-ong hiyas sa pagka-lider aron mabnuntog ang maong mga hagit ug pagsulay.
Mabasa ang tibuok nga article sa The Philippine Star:
https://www.philstar.com/business/2022/02/09/2159430/next-president-will-inherit-significant-economic-reforms
Cebuano translation by:
John Rey Saavedra
Philippine News Agency
